8 Mart 2020 itibarı ile yayınlamaya başladığımız kadın bilgisayar bilimciler biyografi dizisinde ilk programlamacı olarak bilinen Ada Lovelace hakkında yazdığımız biyografi yazısını öne çıkarmaya karar verdik. Keyifli okumalar!
Bu ayki biyografi yazımızda ilk programlamacı Ada Lovelace'tan bahsedeceğim. Evet, yanlış okumadınız, ilk programlamacı bir kadın :) Hele ki bu erkek egemen bilişim dünyasında bir kadının ilk programlamacı unvanına sahip olması Ada Lovelace'ı daha da önemli bir konuma koyuyor. Gelelim Lovelace'ın hayat hikayesine.
Asıl adı Augusta Ada Byron King olan Ada Lovelace 10 Aralık 1815'te Londra'da doğdu. Annesinin matematiğe aşırı ilgi duyması yaşamını çok önemli bir biçimde etkiledi. Ayrıca babası Lord Byron ünlü bir şairdi. Annesinin serinkanlı düşünce yapısı ve hesaplılığı ile babasının tutkulu şairliği onu ilerde sabırlı ve yaratıcı bir bilim insanı yapacaktı. Ada küçük yaşlardan itibaren özel matematik dersleri aldı. Augustus De Morgan da bir süre öğretmenlerinden biriydi. Ada, henüz 12 yaşındayken kuşların anatomisini inceledikten sonra, 15 yıl içinde patent alacak buhar güçlü, uçan bir makine tasarlamayı başarmıştı. 1833'te, 17 yaşındayken Cambrige Üniversitesi'nde matematik profesörlüğü yapan ve bugün programlanabilir bilgisayar fikrini ortaya atan bilim insanı olarak bilinen Charles Babbage'la tanıştı ve Babbage'la beraber matematik ve mantıkla ilgili pek çok çalışma yaptı. Ada, İngiltere’de o dönemler kadınların bilimsel tartışmalara katılmalarına izin verilmediğinden ve akademik yayın yapmaları uygunsuz görüldüğünden isminin baş harfleri olan “A.A.B” yi kullanarak bilgisayar bilimleri üzerine akademik yayınlar yapmıştı.
1835'te William King ile evlendi, iki oğlu ve bir kızları oldu. 1838'de "Lovelace Kontesi" unvanını aldı. Günümüzde dahi normal görülen kadınların evlendikten sonra çalışma yaşamına ara verilmesi dayatmasına o zamandan karşı çıkarcasına bilimsel çalışmalarını sürdürmeye devam etti. Lovelace'ın çocuksu ruhu ve çalışma azminin birleştiği noktadan bir kesiti, Babbage'a yazdığı bir mektuba koyduğu imzadan bulabiliriz: "Emrinizde bir peri" (”A fairy in your service”). Lovelace aynı zamanda ev işleriyle de uğraşmayı sevmez, bir kontesten beklenen planlamalarla ilgilenmezdi. Daha çok matematik ve müzikle ilgilenmeyi tercih ederdi. Hatta bazen matematiğe ve müziğe hayattan kaçış noktaları olarak sığınırdı.
Lovelace'ın en büyük destekçisi Babbage, 1834'te yeni bir tür hesaplama makinesinin planlarını yaptı; fakat henüz çalıştığı Fark Makinesi (Difference Machine) bitmediği için hükümetten destek alamadı. Ancak yeni projesi yurtdışında büyük ilgi gördü. İtalyan matematikçi Louis Menabrea'nın Analitik Makine (Analytic Machine) hakkında 1842'de Fransızca yayımladığı inceleme yazısını bir İngiliz bilimsel dergisi için çeviren Ada Lovelace, kendi notlarını da bu çeviriye ekleyerek 1843'te yayımladı. Çeviriye eklediği notlarda Bernoulli sayılarının Babbage'ın makinasıyla nasıl hesaplanacağını belli ve sonlu sayıda adımdan oluşan bir plan kullanarak ayrıntılı olarak verdi. Bu metot, tarihçiler tarafından dünyanın ilk bilgisayar programı olarak kabul edilmiştir. Böylece Ada Lovelace “ilk programlamacı” unvanına sahip oldu.
Lovelace yazısında Babbage'ın makine hakkında hiç yayımlamadığı bilgiler verir. Makineyi, karmaşık besteler ve grafik tasarımları yapılabilen genel amaçlı bir bilgisayar olarak iş görür. Lovelace anlaşıldığı üzere oldukça ileri görüşlü bir bilim insanıydı. Babbage'ın tasarladığı bu makine, günümüz bilgisayarlarının temelini oluşturuyor ve Lovelace'ın da öngördüğü gibi bilgisayarlarda onun dedikleri ve hatta daha fazlası yapılabiliyordu. Ada Lovelace'ın notları aynı zamanda yazılım kavramının da bir tanımlamasını yapar.
Ada Lovelace 27 Kasım 1852'de kanserden öldü ve hiç karşılaşmadığı babasının yanına gömüldü. 37 yaşında ölen Lovelace, yaşasaydı bilgisayar bilimine kim bilir daha neler neler katardı. Bugün bile, Ada Lovelace'ın çalışmalarının önemli katkılarını bilgisayar bilimi üzerinde bıraktığı etkilerden görebiliriz. ABD Savunma Departmanı tarafından oluşturulan ve ilk ISO standartlı nesne yönelimli programlama diline Ada Lovelace onuruna "Ada" ismi kondu. Ayrıca British Computer Society tarafından her sene onun adına madalya veriliyor.
Ada Lovelace hakkında daha fazla bilgi edinmek için Ursula Martin, Christopher D. Hollings, Adrian Clifford Rice tarafından 2018 yılında yayımlanan Ada Lovelace: The Making of a Computer Scientist isimli biyografik romanı ve Ada Lovelace'ın bilim ve din üzerine görüşlerinin toplandığı Ada, the Enchantress of Numbers: A Selection from the Letters of Lord Byron’s Daughter and Her Description of the First Computer isimli eseri okuma listenize ekleyebilirsiniz.
Kaynaklar:
http://en.wikipedia.org/wiki/Ada_Lovelace http://pages.cpsc.ucalgary.ca/~elliotk/portfolio/ada/Bio.html http://www.sdsc.edu/ScienceWomen/lovelace.html http://www.cs.kuleuven.ac.be/~dirk/ada-belgium/pictures.html http://womenshistory.about.com/cs/sciencemath1/a/bio_lovelace.htm https://computerhistory.org/events/ada-lovelace-making-computer-scientist/