Bu yazımızda, yerli işletim sistemimiz Pardus hakkında önemli bir kaç noktaya değinmeye çalışırken, Linux'un temellerini de daha yakından irdeleyeceğiz.

İşe Linux'u açıklayarak başlayalım, Linux nedir, nerelerde kullanılır ve neden linux?

Linux nedir?

Linux, serbestçe dağıtılabilen, çokgörevli, çok kullanıcılı UNIX işletim sistemi türevidir. Linux, Internet üzerinde ilgili ve meraklı birçok kişi tarafından ortak olarak geliştirilmekte olan ve başta IBM-PC uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak üzere birçok platformda çalışabilen ve özelleşmiş sistemler haricinde genelde herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemidir.

Aslında Linux'u işletim sistemi olarak tabir etmek yanlış olur. Linux, bir işletim sistemi değil, bir işletim sistemi çekirdeğidir. Biraz daha maziye dönelim.

Richard M. Stallman, bilginin ancak insanlığa ait olabileceğini, tekellerin bilgiyi kontrol etmesinin insan haklarına aykırı olduğunu, herkesin özgürce bilgisayar kullanması gerektiğini savunurken, günlerden bir gün karşılaştığı bir yazıcı sürücüsü sorunuyla çileden çıkar. Bu son damladan sonra aklındaki fikirleri hayata geçirmek için işe koyulur ve 1983 yılında GNU projesini ve Özgür Yazılım fikrini ortaya atar ve uygulamaya geçirir. Bilgisayar dünyasında özgürlüğü savunan bu felsefenin amaçlarından biri ve belki de en önemlisi, tamamen özgür yazılımların meydana getirdiği bir işletim sistemi ve araçlarının geliştirilmesidir. 1991 yılına kadar çekirdek dışında işletim sisteminin birçok parçası geliştirilmiş, Özgür Yazılımları lisanslamak için Genel Kamu Lisansını(General Public License-GPL) yayımlanmıştır. Tam da bu noktada GNU ve Linuxun yolları kesişmiş, yazdığı işletim sistemi çekirdeğine lisans arayan Linus Torvalds, Richard M. Stallman ile tanışıp GNU’nun en büyük eksiğini tamamlamış, ortaya GNU/Linux işletim sistemi çıkmıştır.

Linux gelişimi açık bir şekilde yapılmaktadır. Bunu şöyle açıklayabiliriz; işletim sisteminin her aşaması açık olarak Internet üzerinde yayınlanmakta, dünyanın dört bir yanında kullanıcılar tarafından test edilmekte, hataları ve eksiklikleri tespit edilerek düzeltilmekte ve geliştirilmektedir. Zaman zaman bu deneme aşamaları belirli bir noktada durdurulur ve güvenilir bir işletim sistemi sunulup, geliştirme için ayrı bir seriye devam edilir. Geliştirmede yer alan bu açıklık Linux'un en büyük avantajlarından biridir. Gelişimi evrimseldir, hatalar anında kullanıcılar tarafından tespit edilip rapor edilmekte ve birçok kişinin katkısıyla düzeltilmektedir. Bazı dağıtımlar saatler içerisinde güncellenebilmektedir.

Linux'un açık kaynaklı olması, geliştirilmesini ciddi manada kolaylaştırır. Bu sayede kullanım alanları da güç geçtikçe genişlemektedir. Cep telefonlarında, dizüstü bilgisayarlarda, masaüstü bilgisayarlarda, gömülü sistemlerde, PDA’larda, internet sunucularında yaygın kullanıma sahip olan Linux, yayılmaya devam etmekte.

Neden Linux?

Bu başlık altına yazılabilecek sebepleri tek tek ele almaya kalkarsak yazıyı bitiremeyiz=) Kısa bir özet yapmak gerekirse;

  • Programların oluşum sürecinde en basit adımların tekrar edilmemesi sayesinde daha hızlı gelişen ve birbiriyle son gelişmeler konusunda rekabet eden yazılımlar kullanabilirsiniz.
  • Hem işletim sistemi açısından, hem de ihtiyaç duyduğunuz sistem açısından maliyet düşer ve bilgisayar sistemlerinizi uzun süre yenilenmeye gereksinim duymadan sorunsuzca çalıştırabilirsiniz.
  • Virüs derdiyle uğraşmazsınız. Daha doğrusu Linux'ta virüs derdi gibi bir şey yoktur. Dosya yönetimi ve yönetici kipi sayesinde hiçbir program ya da programcık istediği gibi hareket edemez, başınızı ağrıtamaz.
  • Sisteminizi belirli zaman aralıklarında tekrar kurmak zorunda kalmazsınız. Yapmanız gereken sadece gerekli güncellemeleri yapmaktır, bunun haricinde bilgisayarınızı sürekli olarak kullansanız bile, sisteminiz senelerce açık kalabilecek kadar kararlı ve sağlamdır.
  • Sistemde bir problem ortaya çıkarsa, dünyanın dört bir tarafındaki geliştiriciler bu sorunu çok kısa bir süre içinde çözer, kimse size “Sistem yöneticinizle görüşün” demez ya da yeni sürümü servis paketlerini beklemenizi önermez.
  • İşletim sisteminize neden o kadar ücret ödeyesiniz ki? "Özgür yazılım=Bedava yazılım" değil elbet, fakat sizi hırsızlığa sevk edecek meblağlarla uğraştıracak kadar pahalı da değil. Ayrıca böylece hiçbir sistemin kölesi olmadığınıza göre, kimse sizden üst sürümler için yükseltme ücreti talep edemez.
  • Sisteminizin ihtiyaç duyduğu her yazılımı elle kurmak, güncellemelerini takip etmek zorunda değilsiniz. Bir Linux dağıtımıyla birlikte ihtiyacınız olan tüm programlar gelir, üstelik geliştirildikçe güncellenmek için sadece ve sadece onayınızı beklerler. Keyfini çıkarın
  • Lisans sorunu gibi bir probleminiz olmadığı için büyük meblağlar ödeyip ihtiyacınız olan tüm programları ayrı ayrı satın almak zorunda kalmazsınız. Ya da yasadışı yollara başvurup crack, serial, keygen gibi şeyler peşinde koşmazsınız.
  • Tamamen özgürsünüz. Masaüstünüzün kaç tane olacağına, nasıl gözükeceğine, bilgisayar açıldığında hangi programların beraberinde açılacağına, menülerin nerede duracağına, pencerelerin saydamlığına, yazı boyutuna, aklınıza gelebilecek tüm ayrıntıları düzenleme yetkisine sahipsiniz.
  • Geldik kilit noktalara. Vazgeçemediğiniz programlar var ve/veya gerçek bir oyuncu ruhuna sahipsiniz. Bu Linux kullanmanıza engel değil. Linux’u diğer işletim sistemleriyle beraber sorunsuzca kullanabilirsiniz. Çift işletim sistemi kullanmak bu konuda size çok yardımcı olacaktır, diğer platformu kullanma süreniz de gittikçe kısalacaktır. Hatta vazgeçemediğiniz program ve oyunların bir kısmını Linux-Windows emülatörleri yardımıyla Linux’ta da çalıştırabilirsiniz.

Linux Dağıtımları

Ubuntu, Open SUSE, Fedora, Gentoo, Mandriva, Debian, Knoppix en ünlü Linux dağıtımlarıdır. Ayrıca buradan Linux dağıtımlarının zamana göre nasıl şekillendiğini de görebilirsiniz.

Ve Pardus...

Buraya kadar "Neden Linux?" sorusuna cevap vermeye çalıştık. İyi ama, "Neden Pardus?"

Oluşum

Tübitak tarafından 2003 yılının önemli bir bölümünde ulusal bir dağıtımın gerekliliği, dünyada benzer uygulamalar, yazılım endüstrisinin mevcut durumu ve eğilimleri araştırılmıştır. Ülkenin bilgi teknolojisi alanındaki insan kaynağı, yerel yazılım sanayinin yetenekleri ve rekabet unsurları incelenmiştir. Tüm bulgular ışığında, 2003 yılı Yazı'nda, bir ulusal işletim sistemi dağıtımı oluşturmanın yerinde bir karar olduğu sonucuna varılarak somut düzeyde planlama işine girişilmiştir.

Mevcut işletim sistemleri, başta Linux olmak üzere incelenmiş, açık kaynak yazılım metodolojisi ve felsefesi ayrıntılı olarak çalışılmıştır. Hedef, bir dağıtım oluşturmanın ötesinde, bu dağıtımı sürekli kılabilecek organizasyonel yapıyı da kurmak olduğundan yazılım endüstrisinde, özellikle açık kaynak çerçevesinde, kullanılabilecek iş modelleri irdelenmiştir.

Bu incelemeler sonrasında, 2003 yılı Güzü'nde, Linux temelli, açık kaynaklı, olabildiğince GPL lisanslama yöntemini kullanan bir işletim sistemi dağıtımı oluşturulmasına karar verilmiştir.

Pardus projesinin hayata geçmesi 2004 yılı başında teknik ekibin çekirdeğinin oluşturulması ile başlamıştır. Bu aşamada Türkiye'nin Linux geçmişi, mevcut ve planlanan dağıtımlar, açık kaynak ve Linux camiası ve girişimleri de göz önüne alınarak, var olan bilgi birikimi ve deneyimden en üst düzeyde yararlanmanın yolları aranmış, sonuçta ulusal işletim sistemi geliştirilmesinde görev alması en uygun kişiler Türkiye'nin dört bir yanından seçilerek TÜBİTAK UEKAE (Ulusal Elektronik ve Kripoloji Araştırma Enstitüsü) bünyesine katılmışlardır.

2004 yılının önemli bir kısmı teknik alternatiflerin değerlendirilmesi ile geçmiş, farklı Linux dağıtımları incelenmiş, mevcut dağıtımlardaki eksiklikler, olası gelişim alanları, yapılması gerekenler ve bunların iş gücü ve kaynak gereksinimleri irdelenmiştir. Hedef kitlenin kim olacağı üzerinde beyin fırtınaları yapılmış, bunun sonucu olarak yol haritası alternatifleri belirlenmiştir.

2004 yılı Ekim ayında bu teknik değerlendirmeler sonuçlanmış ve yayınlanan Proje Ana Sözleşmesi ile amaç, yöntem ve takvim belirlenmiştir. Pardus'un bilişim okur-yazarlığına sahip bilgisayar kullanıcılarının temel masaüstü ihtiyaçlarını hedefleyen” bir işletim sistemi olmasına, “mevcut Linux dağıtımlarının üstün taraflarını kavram, mimari ya da kod olarak kullanmasına”, ancak “otonom sisteme evrilebilecek bir yapılandırma çerçevesi ve araçları ile kurulum, yapılandırma ve kullanım kolaylığı sağlamasına” karar verilmiştir.

Teknik hedefi ve yöntemi belirlenen proje hızla ilerlemeye başlamış ve 1 Şubat 2005 tarihinde ilk ürün olan Pardus Çalışan CD 1.0 yayımlanmıştı. Projenin amaçları ve teknik yaklaşımı hakkında Linux camiası ve kullanıcıları bilgilendirmeyi amaçlayan Çalışan CD beklenenin üzerinde ilgi gördü. Sonrasında geliştirme daha çok özgün yenilik projelerine yoğunlaştırıldı ve nihayet 26 Aralık 2005'te Pardus'un ilk kurulabilir sürümü olan Pardus 1.0 Web üzerinden yayımlanmaya başlanmıştı. O günden bu güne 2 seneden fazla geçti ve bu süre zarfında pardus gün geçtikçe büyüdü. En son kararlı sürümü olan 2007.2 sürümü 11 temmuz 2007 günü yayımlanmıştı.

Neden Pardus?

Kolay Kurulum

Pardus, Linux dağıtımlarının arasında kolay kurumuyla dikkat çekiyor. Pardusu, daha önce hiç Linux dağıtımı kurmamış insanlar bile rahatça kurabilir. Birçok kullanıcının zorluk yaşadığı disk bölümlendirme adımı, oldukça kolay tasarlanmış. Ola ki zorlandınız, birçok kaynaktan kurulumun nasıl yapıldığına dair resimli belgeler bulabilirsiniz. Ayrıca, kurulu gelen programlar sayesinde Pardusu hemen kullanmaya başlayabilirsiniz, ek olarak hiçbir şeye ihtiyacınız yok. Üstelik Windows sistemlerinden Pardusa geçişte size en uygun Linux dağıtımı. Bu konuda da Pardus Wiki size çok yardımcı olacak. ;)

Destek

Tamam Pardusu kurdunuz ama sistem ve programlar hakkında en ufak bir bilginiz yok. Şimdi ne yapacaksınız? Yapmanız gereken ilk işler Özgürlük İçin! ve Pardus Wiki adreslerine girmek. Bu sitelerden merak ettiklerinizi, programlara ait bilgileri, sistemin nasıl işlediğini, birçok işin nasıl yapıldığını, donanımlara ait bilgileri, ekran görüntülerini, ipuçlarını...kısaca işinize yarayacak her şeyi öğrenebilirsiniz. Ayrıca sıkça sorulan sorulara erişebilir, yaşadığınız ufak tefek sorunları vakit kaybetmeden çözebilirsiniz. Diyelim ki bir problem yaşadınız, desteğe ihtiyacınız var. Nereye müracaat etmelisiniz? Nereden çözüm arayacaksınız? Tüm Linux dağıtımlarında olduğu gibi soru-yanıt, problem-çözüm tipindeki veri aktarımları internet üzerinden yapılır. Siz bir problemle karşılaştıysanız, daha önce birileri mutlaka o problemle önce karşılaşmış ve çözüm aramıştır. Bu mantık, karşılaşılan problemleri ve çözümleri belgelendirerek bir internet kütüphanesi oluşmasını sağlamıştır. Pardus bu konuda da büyük bir ivmeyle büyüyen bir ağa sahip. Bahsi geçen konularda destek almak için;

yararlanabilirsiniz. Linux dağıtımları, kullanıcılarına destek vermekte hızlıdır; ama Pardus yukarıdaki araçlar sayesinde hızını önemli ölçüde arttırıyor.

Özgür Yazılım Yönü

Özgür yazılım kullanırsanız, yazılımlara sahip olursunuz, üstelik bunu birçok yazılım için herhangi bir ücret ödemeden yaparsınız. Birçok insanın buna verdiği cevap, "ben zaten hiçbir ücret ödemeden kullanıyorum yazılımlarımı, buna işletim sistemi de dahil." Evet, gerçekten ücret ödemezler ama bunu yaparken suç işlediklerinin farkında değillerdir. Bir yazılıma sahip olmak için crack, warez, sahte seri numarası gibi yöntemlere başvurmak, kanunen suçtur. Ki bu şirket bazında da uygulanabilecek bir çözüm değildir. Bunun için yolun başından özgür yazılımlar tecih edilmelidir.

Özgün Projeleri

Pardus, paket sisteminden açılış yöneticisine, ağ yöneticisinden disk yöneticisine, masaüstü yöneticisinden güvenlik duvarına kadar birçok konuda kendi yazılımını kullanır. Bu yazılımlar, pardus için özel geliştirilmiştir ve geliştirilmeye de devam etmektedir.

Türkçe olması

Pardus, temeli itibariyle Türkçe bir Linux dağıtımı. Daha önceki yıllarda da Türkçe Linux dağıtımları için projeler başlatıldı. (Turkuaz Linux, Truva Linux, vs.) Bunların bir kısmı, adları bile duyulmadan ilgisizlikten ve desteksizlikten maziye karıştılar. Tübitak'ın desteğiyle oluşturulan Pardus ise, gördüğü destek sayesinde gün geçtikçe ilerliyor, gelişiyor.

Evet Pardus genel olarak Türkçe, ama diğer Linux dağıtımlarıyla ortak olan programların bir kısmı şimdilik ingilizce. Fakat gönüllü yerelleştirme ekiplerinin hummalı çalışmaları sayesinde gün geçtikçe bu açık da kapanıyor. Pardus, her geçen gün, yabancı dil bilmediği için bilgisayar kullanamayan insanların ihtiyaçlarını karşılamaya daha çok yaklaşıyor.

Pardusun vizyonundaki temel unsurların arasında ulusal teknolojik bağımsızlık, güvenlik, tasarruf önemli bir yer tutuyor. Bu kavramların sentezi olarak ortaya çıkan "ulusal işletim sistemi" sıfatı, Pardusun tanımı değil, özelliği. Ulusal ifadesi her ne kadar başka yönlere çekilmeye, saptırılmaya çalışılsa da, Pardus projesinin ortaya çıkmasından sonra Türkiye'de bilişimin sektöründe yaşanan gelişmeler, Türk bilişim sektörünün işletim sistemi konusunda kazandığı deneyimler, Linux ve işletim sistemi konusunda deneyimli insanların yetişmesi göz önüne alındığında, Pardus'un daha şimdiden ülkemize ne kadar katkıda bulunduğu ortada.

Şu anda ülkemizde bilişim sektöründe lisans ücretleri için yurt dışına akan para akılalmaz boyutlarda. Devlet dairelerinde ve birçok kurumda kullanılan işletim sistemlerinin maliyetleri yetmezmiş gibi, bir de bu platformlarda kullanılan programların ve bunların güncellemelerinin masrafı sayesinde meblağ katlanıyor. Üstüne üstlük işletim sistemlerinin yeni sürümleri çıktığında eskiye verilen destek kısa sürede kesildiği için yeni işletim sisteminin alınması bir nevi şart koşuluyor. Eğer yeni sistem mevcut donanımla çalışmıyorsa, işte o zaman hapı yuttunuz. Bilgisayar sisteminizi baştan aşağıya yenilemeniz gerekecek. Ayrıca bu senaryoyu öyle 25 senede bir de yaşamıyorsunuz, ee ne de olsa bilişim sektörü, hızlı ilerliyor. Şaka bir yana, böyle bir olay dizisinin maliyeti ne kadar korkutucu geliyor değil mi? Bunu bir de bir ülke için hesaplayın.

Peki ya gizlilik? Sizin olmayan bir sisteme devlet sırlarını ne derece emanet edebilirsiniz? O kadar ücret ödeyip bir de düken üstünde yaşamak çok mu mantıklı? İşletim sistemini kullandığınız firmanın kullanıcılarının bilgilerini sakladığına ilişkin o kadar haber uydurma mı? Ya gerçekse?

Çözüm Pardus'ta. Lisans sorunlarından, yüksek maliyetlerden, virüs tehdidinden, bilimum baş ağrısından kurtulmanın yolu Pardus'u yaygınlaştırmak, geliştirmek. En büyük sorun da bu noktada ortaya çıkıyor. Şimdiki orta yaş kesiminin genelini eğitmek için geç kalınmış durumda. Bu demek oluyor ki bu eziyeti bir süre daha çekeceğiz. Ama genç nesil, bu gerçeklerin farkına varabilecek kadar zeki ve eğitilmeye müsait. Gelecekte aynı yükleri sırtımızda taşımak istemiyorsak, şimdiden bu konuda kendimizi ve çevremizdekileri yetiştirmeli, onlara bu bilinci kazandırmalıyız.

Birçok noktada alışıldık şekilde hazır argümanları kullanmak yerine gereksinim duyulanları üretme yolunu açan Pardus, Türkiye'de yazılım sektörünü ayaklandıracak güç konumunda. Elde edilen tecrübelerle sayesinde yeni ve ticari yazılımların oluşturulmaya başlanması, Türkiye'deki yazılım ekonomisine hayat verecek, bu sayede düşü maliyetlerle yazılım şirketleri kurulabilecek ve önemli konularda daha kolay yazılım üretilebilecek. Gizlilik gerektiren projeler söz konusu olduğunda bunun ne kadar önemli olduğu anlaşılabilir. Gelişen yazılım sektörü sadece Türkiye'nin ihtiyaçlarını karşılamakla kalmayacak, uluslararası platformda da önemli bir unsur haline gelecek. Bu bağlamda Pardus'un ulusal faydası önümüzdeki yıllarda daha çok ortaya çıkacak, daha iyi anlaşılacak...

Peki hiç mi eksik tarafı yok? Tabi ki var. Henüz genç bir sistem ve oturmamış tarafları var. Kendine özgü bir paket sistemi olduğu için yeterli sayıda paketi yok, diğer linux dağıtımlarında yaşanan oyun sorununa sahip, belgelendirme eksikliği var. Ama bunların hiçbiri çözülemeyecek problemler değil. Senin, benim, bizim desteğimizle çözülecek bu sorunlar, Pardus bizim sistemimiz ve ona sahip çıkmak, onu geliştirmek bizim görevimiz...

Pardus'u kullanın. Onu sevin, sevdirin. Onu kullandırın.

Görüşmek üzere... Pardus'la kalın... ;)

Kaynaklar: