Bir aylık uzun bir aradan sonra yine bir donanım yazısı ile birlikteyiz. Bu sayımızda lehimleme(lehim atma) işlemine göz atacağız. Hatta göz atmakla kalmayıp lehimlemeyi derin bir şekilde inceleyerek lehim atabiliyor hale geleceğiz.

Lehimleme, elektronik bir devre üzerindeki arızalı sistemleri onarmak ya da yeni bir sistem (devre) oluşturmak için lehim gereçleri ile yapılan işlemler bütünüdür. Lehim işleminin uygulama kısmına girmeden önce lehim işlemi sırasında kullanacağımız materyalleri inceleyeceğiz. Sonra da lehim işlemininin yapılışıyla ilgili bilgiler vereceğiz.

Lehimlemede Kullanılan Malzemeler

• Lehim
• Pasta
• Havya
• Havya altlığı

Lehim

Elektronik devrelerde gerek bir sistem oluşturmak gerekse sistemin arızalı alanlarını çalışır hale getirmek için belirli sıcaklıkta eriyebilen tellere lehim diyoruz. Lehimler, devre elemanlarının çalışmasını sağlayan elektrik akımının geçişini sağlayacak yapıdadırlar.

Sektörlere göre kullanılan lehim telinin özellikleri de değişmektedir. Elektrik ve elektronik sektöründe kullanılanlar kalay ve kurşun karışımından oluşturulur. Teldeki kalay miktarı arttıkça kalite yükselmektedir. Bunun temel nedeni kalayın erime sıcaklığını düşürmesidir. Bir lehimin kısa sürede eriyeni daha kolay kullanılacağından kalay oranı fazla olan lehim telleri daha işe yarar olacaktır. Elektrik elektronik devrelerinde yumuşak lehimleme kullanılır; yani lehim telinin direnç bakımından düşük olanı kullanılır. Böylece devreden geçecek akımın devreyi çalıştırmasının kolaylaşması amaçlanır.

Pasta

İletkenleri birbirine tutturabilmek için gerekli ikinci gerecimiz lehim pastasıdır. Lehim pastası satılır iken katı halde bulunduğu gibi lehimleme işlemi sırasında çok kısa bir süre içinde gaz haline dönüşebilmektedir. Pastanın kullanılmasındaki asıl amaç devrelerin birleştirilmesi sırasında metal yüzeyin oksitlenmesini engelleyerek daha kolay birleşim sağlamaktır.

O2 ile temas eden bütün metal yüzeyleri zamanla bir pas tabakasına maruz kalır. İlk başta bu tabaka çok ince olsa da zamanla tabaka kalınlığı artacaktır. Lehim yapılacak metalin üzerinde pas olmaması gerekir. (Paslı yüzeye lehim tutmayacaktır) İşte pası temizleyen maddemiz de pasta olacaktır.

Havya

Lehim işlemi yapılırken kullanılan üçüncü elemanımız havyadır. Havya, 200-500 derecelik bir ısı ile çalışan metallerin birbirine birleşmesi işlemini yapmamıza yardımcı olan temel elektronik gereçtir. Havyaların güçleri de 5- 30 Watt arasında değişmektedirler. Çabuk ısınabilen, lehimleme sırasında ısı kaybı yapmayan ve gövdesinden geçen ısının da dışarıya iletilmemesi yani yalıtılmış olması en önemli özellikleridir.

Genel olarak bilgisayar bakımı ve onarımı için istasyonsuz havyalar kullanılmaktadır.

Havya Altlığı

Havya altlığı lehimleme işlemi sırasında kullanıcıları havyanın yol açacağı sıkıntılardan kurtarmak için üretilmişlerdir.

LEHİMLEME

Lehimleme yapılacak yüzey ya da birleştirilecek parçaların yüzeylerinin iyice temizlenmiş olması çok önemlidir. İyice temizlenmiş olması demek pastan ve tozdan arınmış olması demektir. Temizleme işlemine var ise yüzeylerin pasını ince bir zımpara kağıdı ile yüzeyde temizleyerek başlamalıyız. Daha sonra zımparalama işlemi sırasında oluşan küçük parçacıkları ince bir fırça ile yüzeyden atmalıyız.

Lehim atacağımız alanın temizliğinden emin olduktan sonra havyamızı prize takarak ısınmasını beklemeliyiz. Isınmış ve önceden temizlenmiş olan havya ucuna lehim değdirerek eritme ısısına gelip gelmediğini kontrol etmeliyiz. Temizlediğimiz lehimlenecek yüzeye bir miktar pasta sürülerek alanın da ısınıp işleme hazır olması sağlanır. Pastanın erimesi sırasında havyanın ucunda bulunan lehim de yüzeye yapışacaktır.

Bu işlemden sonra havya yüzeyden çekilerek lehimlenen yerin oynatılmamasına da dikkat edilmelidir.

Havyanın yüzeyde gereğinden kısa kalması yüzeyin pürüzlü, fazla kalması ise iğneli ve dağınık görünmesine neden olacaktır. Havya yüzeyde gerektiği kadar tutulduğunda ise lehimin yüzeyi parlak, temiz, çatlaksız, deliksiz, küçük ve doğal bir tepecik görünümüne sahiptir.

İnsan Ve Çevre Sağlığı Açısından Dikkat Edilecekler

• Havya eğer çok uzun süre kullanılmayacak ise fişi çekilmelidir.
• Lehimleme işlemi sırasında çevrede gereksiz araç ve gereç bulunmamalıdır.
• Havya kullanılmadığı süre içerisinde havya altlığında bırakılmalıdır.
• Havya kullanılırken havyanın, fişine (kordonuna) değmemesine dikkat edilmelidir. Bulundurduğu yüksek ısı kordonun yüzeyinin erimesine neden olabileceği gibi kısa devre yapması sonucunda da çarpılmanıza da sebep olabilir.
• Havyanın ucunda kalan lehimleri uzaklaştırmak için el ile temas edilmemelidir. Bunun yanı sıra havyayı herhangi bir yere de vurmamalıyız ve havada savurmamalıyız; çünkü sıçrayan bir lehim parçası kalıcı zarara yol açabilir.
• Lehimin erimesi sırasında ortaya çıkan dumanı solumamalıyız.
• Lehimleme sırasında lehimlediğiniz devrede herhangi bir gerilim bulunmamalıdır.

İyi Bir Lehimin Özellikleri

• Parlak bir görüntüsü vardır ve üzerinde herhangi bir kir ya da pasta lekesi yoktur.
• Yüzeyi düzdür; pürüz ya da delik yoktur.
• Kubbeye benzer bir şekli vardır. Çok sivri ya da yayvan değildir.

Lehimleme Sırasında Yapılan Hatalar

• Eğer lehimi az kullanmışsak bağlantı sağlam olmayacaktır.
• Eğer lehimi çok kullanmışsak lehim çok yayılarak kısa devrelere sebep olacaktır.
• Lehimleme sırasında parçaları lehim soğumadan oynatmışsak lehim sağlam olmayacaktır.
• Lehime başlamadan önce havyayı yeterince ısıtmamışsak lehim soğuk olacaktır ve kısa bir süre sonra kopma tehlikesi bulunmaktadır.

Bu ayki sayımızda donanımla ilgilenen ya da uğraşmak zorunda olan kullanıcılarımızın her an ihtiyaç duyabileceği işlerin başında gelen lehim atma işlemini öğrendik. Umarım bundan sonra lehim atarak çözülebilen sorunlarımızı kendiniz çözebilirsiniz. Sonraki yazımda görüşmek dileğiyle. :)