Türkiye'de en çok kullanılan iki farklı Linux dağıtımı -Pardus ve Ubuntu- farklı varsayılan masaüstü ortamları kullanmaktadır. Pardus KDE, Ubuntu ise GNOME masaüstü ortamı ile gelmektedir; ama bu masaütü ortamlarından hangisi bizim için daha iyi, hangisi daha hızlı, hangisinin kullanımı kolay veya hangisi ihtiyaçlarımızı daha çok karşılayabiliyor? Bu yazımızda KDE (K Desktop Environment) ve GNOME (GNU Network Object Model Environment) masaüstü ortamlarını anlatıp farklarından bahsedeceğiz. Öncelikle bu iki farklı masaüstü ortamının nasıl ortaya ciktığına göz atalım.

1990'ların ortalarında Linux ve diğer UNIX benzeri işletim sistemlerinin masaüstü seçenekleri kullanılabilirlik açısından oldukça yetersizdi. Kullanıcılar bu yetersizlik nedeniyle bazı pencere yöneticilerini tercih ediyorlardı. Bu durumun farkında olan Almanya'nın Eberhard Karls Üniversitesi'ndeki Mattias Ettrich isminde bir öğrenci K Desktop Environment (K Masaüstü Ortamı) üzerinde çalışmaya başladı. Amacı birden çok uygulamaya aynı anda bakılabilen ve kullanımı kolay olan bir masaüstü ortamı geliştirmekti.

KDE kısa zaman içinde geliştiricilerin ilgisini çekti; fakat KDE'nin Trolltech tescilli ve özgür yazılım olmayan Qt araç takımını kullanması kullanıcılar arasında anlaşmazlığa neden oldu. Bunun üzerine 1997 yılında GNU Project özgür masaüstü yazılımı geliştirmeye karar verdi ve uygulamalarını GNU General Public License (GPL) altında lisanslayan GNU Network Object Model Environment (GNOME), KDE'nin en büyük rakibi haline geldi. Bu farklı lisanslar kısa zamanda iki farklı masaüstü ortamının destekçileri arasında gerilime neden oldu.

Başlarda KDE'nin kullanım kolaylığı ve içerdiği uygulamalar GNOME'a göre çok daha iyiydi; fakat zamanla GNOME da KDE gibi yaygınlaşmaya başladı. Trolltech, eleştiriler üzerine Qt araç takımını Q Public License (QPL) lisansı ile yayınladı; fakat Özgür Yazılım Vakfı bu lisansı kabul etmedi ve anlaşmazlık 2000 yılında Qt araç takımının QPL/GPL ortak lisansı ile yayınlanmasına kadar devam etti. Bu ortak lisansın yayınlanmasının ardından KDE ve GNOME arasındaki rekabetin şiddeti azalmaya başladı.

Şimdi de iki masaüstü ortamını ayrı ayrı kısaca ele alalım.

K Desktop Environment (KDE)

Daha önce de belirttiğimiz gibi KDE, Almanya'nın Eberhard Karls Üniversitesi'nde öğrenci olan Mattias Ettrich tarafından 1996 yılında ortaya atıldı. Mattias kullanımı kolay bir masaüstü ortamı oluşturmak istiyordu; çünkü kız arkadaşı masaüstü uygulamalarını zorluğu nedeniyle kullanamıyordu. Mattias Ettrich Qt araç takımını tercih etti ve 1997 yılında birkaç KDE/Qt uygulaması yayınlandı. 12 Temmuz 1998'de de ilk KDE serisi, KDE 1.0, yayınlandı. Kısa süre sonra daha gelişmiş bir sürüm olan KDE 2 yayınlandı; fakat daha sonra GPL lisansı altında çıkarılan KDE 3 çok farklı olmadığı için bir anlamda KDE 2'nin devamı niteliğindeydi. Ayrıca Mac OS X'i de kapsayan UNIX benzeri işletim sistemlerinde çalışabiliyordu. KDE, 11 Ocak 2008 tarihinde de yine GPL lisansı altında, Mac OS X ve Windows'ta da çalışabilen 4.0 sürümünü çıkardı. 4. serisinde de köklü değişikliklere giden KDE görünüm konusunda birçok kullanıcının beğenisini kazandı. 6 Ocak 2010 tarihinde 4.4 sürümü yayınlanan KDE 4'ün bazı sürümleri ile ilgili daha geniş bilgiyi geçmiş yazılarımızdan ("KDE 4.2 Duyuruldu" ve http://e-bergi.com/2009/Subat/KDE-4.2-Sonunda-Duyuruldu ve "KDE 4.1.3" http://e-bergi.com/2008/Aralik/kde-4.1.3) bulabilirsiniz.

KDE projesi, çoğu özgür / açık kaynaklı yazılım projesi gibi gönüllülerin çabalarıyla ve bazı şirketlerin katkılarıyla yürütülmektedir. Üniversitelerin, bazı kişilerin veya şirketlerin sponsorluğu ile ihtiyaçlar karşılanıyor ve yıllardır en çok desteği verenlerden oluşan bir çekirdek kadro tarafından da KDE adına önemli kararlar veriliyor. 24 Kasım 2009 tarihinde yapılan resmi duyuruya göre KDE, artık K Desktop Environment kısaltması olmaktan çıkarak daha geniş alanlarda çalışan bir organizasyon olmaya karar vermiştir.

KDE uygulamalarının çoğunun başında K harfi bulunmaktadır. Çoğu zaman ismin başında ve büyük harfle olmasına rağmen bunun istisnaları da bulunmaktadır. Mesela Amarok'ta 'K' harfi sondadır ve bu ismin yazılışı önceden 'amaroK' şeklindeydi. Bazı uygulamalarda ise İngilizce'de 'K' harfi gibi okunan 'C' veya 'Q' ile başlayan isimleri, bu harflerin yerine 'K' ile isimlendirmişlerdir. Örneğin; 'Konsole' ve 'Kuickshow'.

Bazı önemli KDE yazılımları:

GNU Network Object Model Environment (GNOME)

Miguel de Icaza ve Fedorica Mena liderliğinde, KDE'nin GPL lisanslı olmayan Qt araç takımını kullanıyor olmasından doğan endişe ile ortaya atılan bir projedir. GNOME masaüstünün temeli olarak Qt yerine GTK+ (GIMP araç takımı) kullanılmıştır ve dosya yöneticisi olarak da Nautilus geliştirilmiştir.

1997 yılının Ağustos ayında GNOME projesi duyurulmuş ve 1999 yılının Mart ayında ilk sürümü 1.0 yayınlanmıştır. 2002 yılında GTK2'ye geçilmesi ile yeni sürüm, 2.0, Haziran ayında çıkarılmıştır. En son Eylül 2009'da GNOME 2.28 sürümü yayınlanmıştır.

GNOME'un masaüstü görünümü, pencere yönetimi, uygulamaları ve dosyaları genel olarak diğer işletim sistemlerine benzemekle beraber çoğu özelliği kullanıcı tarafından değiştirilebilir niteliktedir. Varsayılan özelliklerinde, üstte uygulamalara, dosyalara veya sistem özelliklerine ulaşabilmeyi sağlayan bir görev çubuğu bulunmaktadır. Bu görev çubuğunun sağ tarafında ise arkaplanda çalışan yazılımların göstergeleri yer almaktadır. Metacity, GNOME'un varsayılan pencere yöneticisidir. Temalar ve simge paketlerini değiştirerek kullanıcılar tamamen yeni görünümler elde edebilmektedir.

GNOME'un en büyük amaçlarından biri de kolay kullanılabilirliktir. Yüksek kalitede, uyumlu ve kullanılabilir programlar oluşturma amacıyla GNOME Kullanıcı Arayüzü Kılavuzları ( GNOME Human Interface Guidelines ) oluşturulmuştur. 2.0 sürümünün yeniden yazılımı sırasında birçok ayar ve seçenek kullanıcıların çoğunluğu için anlamsız ve gereksiz olduğu gerekçesiyle kaldırılmıştır. Bu şekilde sadelik ve kullanılabilirlik arttırılmıştır.

Bazı önemli GNOME yazılımları:

  • Gedit – Metin Düzenleyici
  • Eye of Gnome – Resim Görüntüleyici
  • Nautilus-Cd-Burner – CD Yazma Yazılımı
  • Totem – Ortam Oynatıcı
  • Epiphany – İnternet Tarayıcı

KDE – GNOME Farkları

Peki bu iki farklı masaüstü ortamından hangisi daha iyi; hangisini tercih etmeliyiz? Aslında daha iyi olduğunu söylemek bu konuda biraz taraf tutma anlamına geliyor. Onun yerine biz farklarından bahsedelim ve herkes kendi ihtiyaçlarına uygun olanı belirlesin; çünkü farklı ihtiyaçlara göre ikisinden biri daha öne çıkabilir. Ancak şunu belirtmekte fayda var: bu iki masaüstü ortamı çok farklı gibi görünmelerine rağmen genellikle aralarında küçük farklar ve büyük benzerlikler bulunmaktadır.

KDE ve GNOME'un en önemli benzerliklerinden birisi sanal masaüstleridir. Bu özellik sayesinde çalışan uygulamaları çok rahat bir şekilde yönetebiliyoruz ve kendimize geniş bir çalışma alanı oluşturabiliyoruz. Örneğin web tarayıcıları bir masaüstüne komut penceresini ise bir başka masaüstüne atıp bu uygulamalara ulaşımı kolaylaştırabiliyoruz. Ayrıca bu masaüstleri arasında geçişi ikisinde de compiz fusion'la sağlayabiliyoruz.

KDE ve GNOME'un diğer masaüstlerinden bir başka farkı da kapsamlı panel kullanımıdır. İki masaüstü de ana menü, saat ve pencere listesi gibi temel panel özelliklerinin yanında sistem ve donanım gösterimi, arama araçları gibi onlarca panel uygulaması sunmaktadırlar.

Görünüm

KDE ve GNOME ilk bakışta görünüm olarak birbirinden oldukça farklıdır. KDE, masaüstünün altında tek görev çubuğuna sahiptir. Görev çubuğunda ise tek bir menü tuşu ve sağda arkaplanda çalışan uygulamaların göstergeleri bulunmaktadır. GNOME ise altta ve üstte toplam iki görev çubuğuna sahiptir. Üstteki görev çubuğunda “Uygulamalar”, “Yerler” ve “Sistem” olmak üzere üç alt menü bulunmaktadır; fakat bu özelliklerin hepsi tamamen değiştirilebilmektedir. Mesela KDE'de üste başka bir görev çubuğu daha ekleyebilir veya GNOME'da üstteki görev çubuğunun özelliklerini alttakine de ekleyebiliriz. İki masaüstü ortamı da bu konuda ciddi bir esneklik sağlamaktadır. Ayrıca KDE ve GNOME çeşit çeşit tema, simge paketleri, renkler ve pencere dekorasyonları ile görünüm değiştirme özelliğine sahiptir.

Menüler

KDE, tüm uygulamalara ulaşabilmeyi sağlayan bir KMenu kullanmaktadır. KMenu'de “Sık Kullanılanlar” bölümü olduğu için sık kullandığımız uygulamalara ulaşım daha kolay olmaktadır. Bu bölümde sık kullandığımız uygulamaları kendimiz seçmekteyiz. Ayrıca aradığımız bir programa hızlıca erişebilmek için KMenu'de arama özelliği yer almaktadır. Uygulamanın adını yazarak da böylece kısa sürede açabiliyoruz. GNOME ise biraz önce görev çubuğunda bahsettiğimiz üç farklı menü ile uygulamalara ve klasörlere ulaşımı sağlamaktadır. KMenu'de bulunan “Sık Kullanılanlar” ve arama özellikleri GNOME'da yer almamaktadır. Bu bakımdan daha sade; fakat KMenu'ye göre ulaşımı daha zahmetli bir menü sistemine sahiptir.

Pencereler

Pencere sıralanışları da farklılık göstermektedir. KDE'de çok fazla simge biriktiğinde, simgeler kendi içlerinde gruplaşmaktadırlar. GNOME'da ise böyle bir özellik bulunmamaktadır. KDE'de her pencereye ayrı davranış biçimi ayarlanabilirken GNOME'un varsayılan pencere yöneticisinde aynı şekilde özellik değişimini desteklememektedir.

Uygulamalar

İki masaüstü ortamının kendilerine özel uygulamaları mevcut olduğundan bazı kullanıcılar tercihlerini bu kritere göre yapmaktadırlar. Mesela Amarok (çokluortam oynatıcısı) çoğu KDE kullanıcısının en beğendiği programlardan biridir ve Amarok GNOME üzerinde çalıştırıldığında aynı verim alınamamaktadır. GNOME'da ise bunun karşılığı olan çokluortam oynatıcıları kullanıcılar tarafından Amarok kadar beğenilmemektedir. Yine KDE'nin Katapult isimli uygulaması GNOME'daki karşılığı olan GNOME-Do'dan oldukça öndedir. Tabii “KDE uygulaması, GNOME'da iyi çalışmaz” gibi bir genelleme yapmak doğru değil; ama zaman zaman iyi çalışmadığı gözlemlenebiliyor.

Genel Farklar

Genel olarak KDE ve GNOME'un farklarına değinecek olursak kullanıcıların GNOME'u daha istikrarlı olduğu, daha az hata verdiği için, KDE'yi de göze daha çok hitap ettiği ve bazı alışkanlıklardan dolayı kullanımı daha rahat geldiği için seçtiğini söyleyebiliriz. GNOME her ne kadar sade de olsa; Windows'a alışmış ve Linux'u yeni kullanmaya başlayan birisi için KDE daha rahat bir kullanım sağlıyor. Hız konusunda ise GNOME'un daha önde olduğu söylenebilir. KDE'de bazı programları açmak çoğu zaman GNOME'a oranla daha uzun sürüyor.

Hız farkı ve istikrarsız çalışan uygulamalar KDE 4 ile biraz daha göze batar hale geldi; ama KDE taraftarlarının haklı olduğu bir konu da GNOME'un KDE kadar yenilikçi olmaması. Yani KDE, hızdan veya kısa süreli istikrardan vazgeçip bir devrim niteliğinde 4. serisini yayınladı; fakat GNOME 2002 yılından bu yana 2. serisinde küçük değişiklikler yapmaktan başka bir şey yapmadı. Bunun da tabii GNOME'un istikrarının en büyük nedeni olduğu söylenebilir. Peki GNOME yeni bir seriye geçmek istediğinde bu istikrarı tekrar yakalayabilecek mi veya KDE zaman içinde GNOME'un beğenilen hız ve dengesini kazanabilecek mi? Bunları zaman gösterecek; ama KDE gelecek için GNOME'a oranla daha fazla yatırım yaptı diyebiliriz.

Son Söz

Sonuç olarak başta da belirttiğimiz gibi KDE ve GNOME tercihi kişiden kişiye ve ihtiyaçlara göre değişmektedir. Her ne kadar farklı oldukları düşünülse de biraz uğraşla iki masaüstü ortamını da diğerinin özelliklerini taşıyor hala getirmek mümkündür. Hatta çoğu Linux dağıtımnda ikisini birden kurup değişimli olarak kullanabilirsiniz. GNOME, en çok kullanılan Linux dağıtımı olan Ubuntu’da varsayılan masaüstü ortamı olarak geldiğinden onun yaygınlaşması daha kolay görünse de araştırma sonuçlarında KDE, hala GNOME'den daha fazla kullanılma yüzdesine sahip görünüyor. KDE'nin görselliği, GNOME'un da istikrarı ve hızı genellikle kullanıcıların tercih kriteri oluyor; ama temelde ikisi arasında uçurum yaratacak kadar fark olmadığını söyleyebiliriz. Umarım KDE ve GNOME arasındaki farkları iyi bir şekilde anlatabilmişizdir. Bir sonraki yazıda görüşmek üzere, hoşçakalın. :)

Kaynaklar