Merhaba sevgili Bergi okurları. Bu ay sizin için tarihin yağlı sayfalarından mekanizmalarla dolu bir yazı hazırladım. Yazımızın konusu (başlıktan da anlaşılacağı üzere) Jaquet-Droz otomatik robotları.
Jaquet Droz, 1721-1790 tarihleri arasında yaşamış İsviçreli bir saat üreticisi. Tüm hayatını eşsiz saat tasarımları ve binlerce parçadan oluşan akıllı mekanizmalar tasarlamaya harcamış. Yaptığı saatlerin kusursuz ve özgün olması bir kenarda dursun, ona sahip olduğu ünü asıl kazandıran şey tasarımını ve üretimini kendisi yaptığı, tamamen mekanik gövdeye/iskelete sahip olan robotlar. Hepsini burada anlatamayacak olsam da, en ünlü üç tanesini beraber inceleyeceğiz.
İlk olarak, benim BBC’nin Mechanical Marvels: Clockwork Dreams belgeselinde tanıştığım The Writer ile başlayacağım. The Writer (Yazar) 3-4 yaşlarında, tamamen seramik ve plastik malzemelerden yapılmış bir oğlan çocuğu. Gerçek insan vücuduna birebir benzeyen bu bebek 1770 senesinde yapılmış. Çalışma mekanizması ise şöyle:
Gövde bölgesinde gördüğünüz ana silindirde kırk tane boşluk var ve her boşluğa yazmasını istediğiniz harflere tekabül eden farklı yükseklikteki parçaları yerleştiriyorsunuz. Silindir döndükçe parçaların dış yüzeyine teğet geçen bir iç parça mekanik organizmanın dönme hareketini kontrol ediyor ve yaklaşık 6000 parça, 60 kam bir arada çalışıp harfi çizdiren hareketleri bebeğin eline aktarıyor. Böylece ele tutuşturulan kalem yazı tipi gayet hoş olan Fransızca yazıları kâğıda aktarmış oluyor. Üstelik tüm bunlar yapılırken çocuğun gözleri, sanki canlı bir insanmış gibi elini takip ediyor.
Yazar’ın topladığı yoğun ilginin ardından, Jaquet-Droz ikinci mekanik bebeği olan The Draughtsman'ı (Teknik Ressam) 1774’te üretiyor. 2000 parçadan oluşan ve yine 3-4 yaşındaki bir oğlan çocuğuna benzeyen bu mekanik bebek de Yazar’la çok benzer bir çalışma mekanizmasına sahip. Bu bebek, üretildiği zamanlarda Fransa’nın zengin aileleri arasında o kadar ünlü oluyor ki, Fransız kraliçesi Marie Antoinette ve eşi 16. Louis’in de birer portrelerinin çizilmesini istiyorlar. Söylentiye göre, Jaquet-Droz mekanik robotunun düzgün çalışmamasından korktuğu için kraliyet ailesine öncelikle bebeğin Mon Toutou’yu çizmesini izletip onları etkiledikten sonra portreleri çizdirmeyi deniyor. Böylece Teknik Ressam, toplamda dört farklı resmi çizebilir oluyor.
Üçüncü ve son bebeğimiz ise The Musician. 1776’da, tam 2500 parça kullanılarak üretilen bu cansız bebek kendi kendine org çalarak 5 farklı şarkıya hayat veriyor. Elindeki çelik şeritlerin hareketi ile tuşlara basıyor ve sırt bölgesindeki yatay çelik şeritler elin çalgı aleti üzerindeki yatay hareketini kontrol ediyor. Bu mekanik bebek de Yazar ve Ressam’da olduğu gibi insan vücudunun gerçekçi bir özelliğini taşıyor: belirli olmayan aralıklarla göğsü şişip inen bu bebek adeta nefes alıyor!
1700lü yılların sonlarına doğru, teknolojinin henüz daha kullandığımız plastik silgilerin dahi yeni keşfedildiği bir seviyede olmasına rağmen, kendi kendine çalışan bu 3 farklı robot tamamen mekanik bir şekilde üretildi. Günümüzün teknolojisinde çok iyi imkânlara sahip olsak bile, bu mekanik robotlar bize bir gerçeği hatırlatıyor: iyi düşünülmüş bir donanım her türlü sistem hatasına engel olabilecek güce sahip. Kim bilir, belki de, karşımıza çıkan birçok sorunun çözümü yazdığımız satırlarda değil, hareket eden ufacık bir kamın kenarında gizlidir? Tüm tasarımlarınızın kusursuz olması dileğiyle…
Kaynakça:
Corporate Movie. (2011, December 5). Retrieved January 6, 2015, from http://www.jaquet-droz.com
Droz, E. (2012). From Jointed Doll to Talking Robot. New Scientist, 403(282), 39-40. Rosheim, M. (2010). Jaquet-Droz Mechanical Figures. In Robot Evolution: The Development of Anthrobotics (6th ed., pp. 23-25). USA: John & Wiley Sons.
Stacey, N., & Sen, p. (2014, October 13). [Television broadcast]. London: BBC Four.