Hepimiz uzayla ilgili birçok bilim-kurgu filmindeki uzay üslerinde süper bilgisayarlar başında heyecanla bekleyen, uzay aracıyla irtibat kuran veya uzay aracı, görev yeri olan gezegene başarıyla iniş yaptığında inanılmaz sevinç gösterileri yapan bilgisayar operatörlerini görmüşüzdür. Ne yazık ki -yine hepimizin bildiği gibi- sanatla gerçek hayat çoğu zaman birbirinden oldukça farklıdır. Bu yazıda da gerçek hayatta uzay çalışmalarında kullanılan bilgisayarların gelişimini ve özelliklerini anlatmaya çalışacağım.
Öncelikle, bu tip bilgisayarların nasıl geliştiğinden bahsedecek olursak, ilk olarak astronomik hesaplarda kullanılan çeşitli hesaplama aletlerini uzay bilimlerinin ilk bilgisayarları olarak görebiliriz. 1889 yılında ise Alman asıllı Amerikalı istatistikçi Herman Hollerith'in (1860-1929) istatistikleri daha hızlı hesaplayabilmek için delikli kart (punched card) teknolojisine dayalı çizelgeleri icat etmesiyle bu hesaplamalar daha kısa sürede, daha detaylı ve daha kesin sonuçlar vermeye başladı. Uzay çalışmalarında kullanılan bilgisayarlar açısından dönüm noktası ise, 1982 yılında “ARC/INFO” isimli coğrafik yazılım paketinin kullanılması olmuştur. Bu yazılım paketinin özelliği geleneksel otomatik sistemlerle ileri düzeyli uzaysal veri tabanı kullanma yeteneğini birleştirmesidir.
Günümüzde uzay araçlarında kullanılan bilgisayarlardan bahsedecek olursak, beklenenin aksine bu bilgisayarlara hiçbir zaman en güçlü işlemci takılmaz. Bunun sebebi ise uzay araçlarındaki bilgisayarlardan güçlü olmalarının değil, sorunsuz çalışmalarının beklenmesidir. Bu bilgisayarların parçalarının, özellikle işlemcilerinin, sorunsuz çalıştıklarından emin olmak gerekir. Bir uzay bilgisayarının işlemcisi kullanılmadan önce yaklaşık 100 adet özel testten geçer. Sorunsuz çalışmasıyla beraber bu bilgisayarların geç ısınması da çok önemlidir. Uzayda hava olmadığından dünyadaki bilgisayarların aksine hava soğutucular çok fazla faydalı olamamaktadırlar. Ayrıca uzay aracındaki en önemli faktörlerden birisi de enerji olduğundan, uzay bilgisayarlarından mümkün olduğunca az enerji sarf etmeleri beklenir.
Yukarıda anlatmaya çalıştığım kadarıyla günümüzde uzay araçlarında kullanılan bilgisayarlar az enerji tüketen, güvenli olan ve uzayda sorun çıkarma ihtimali en düşük olan bilgisayarlardır; ama her geçen gün gelişen bilgisayar teknolojisi ile uzay araçlarında daha ileri bilgisayar teknolojileri kullanılması hedeflenmektedir. Böylece gelecekte uzay çalışmalarında insan hataları en aza inecek ve uzay araçları tamamen bilgisayarlardan oluşacaktır.