Merhaba sevgili e-bergi okurları! Bu ay sizlere dünyada en çok kullanılan Linux/GNU dağıtımı Ubuntu'nun 2011'in Nisan ayında yayınlanan son sürümünden, Ubuntu 11.04'ten bahsedeceğim. Her yılın nisan ve ekim aylarında yeni sürümleriyle karşımıza çıkan işletim sistemi bu yıl da düzenini aksatmadan nisan ayının ortalarında Natty Narwhal ismiyle yayınlandı. Fakat bu kez uzun süredir görmediğimiz büyüklükteki değişiklikleriyle kullanıcılarını oldukça şaşırttı, hatta bazıları Ubuntu'ya alternatif olabilecek bir dağıtım aramaya başladı bile. Sizlere önceki sürüme göre nelerin değiştiğini ve bu sürümdeki yenilikleri anlatmaya çalışacağım.
İlk olarak en büyük değişiklikten başlayalım. Ubuntu 11.04 ile alışık olduğumuz GNOME masaüstü düzenine elveda diyoruz, çünkü bu sürümde masaüstü arayüzü olarak Unity'i kullanıyor Ubuntu. Burada çoğu kişi Ubuntu'nun GNOME'u kullanmayı tamamen bıraktığı yanılgısına kapılıyor ama Ubuntu GNOME 2'yi kullanmaya devam ediyor, tek fark artık masaüstü kullanıcı arayüzü olarak Unity kullanılıyor.
Peki bu arayüzle gelen değişiklikler neler? Unity'nin alışılması en zor kısmının, çalışan programların simgelerinin olduğu aşağıdaki panelin yerine gelen, ekranın sol tarafında fare ile üstüne gidildiğinde ortaya çıkan yeni panel olduğunu söyleyebiliriz. Yeni paneli Mac işletim sistemlerinde bulunan ekranın altındaki panele benzetebiliriz ama aralarında elbette dağlar kadar fark var. Bu panele en çok kullandığınız programları ekleyerek onları istediğiniz zaman kolayca çalıştırabiliyorsunuz. Böyle söylediğimiz zaman güzelmiş gibi gelse de eskiden yine aynı şekilde programları üst panele ekleyebildiğimizi hatırlatıp bu yeniliğin kullanıcılara çok büyük bir kolaylık sağlamadığını belirteyim. Ayrıca artık üst panele herhangi bir yazılımın simgesini ekleyemiyoruz ve yeni panelimiz bizim çalışan bir programı üst üste açmamıza izin vermiyor. Bunu yapabilmek için başka bir yerden programın simgesine ulaşıp tekrar açmamız gerekiyor.
Soldaki yeni panelin dışında söylediğim gibi üst panel de tamamen yeni gibi. Artık üst panelde herhangi bir değişiklik yapmak mümkün değil çünkü ekranın verimli değerlendirilebilmesi için Unity bu paneli sürekli kullanıyor. Ekrandaki bir pencerenin üst çubuğu bu panelle ortak çalışıyor ve böylece eskiden olduğu gibi üst panelin altında pencerenin üst çubuğunu koyarak fazladan yer kaplamasına izin vermiyor. Bu da aslında çok iyi düşünülmüş bir sistem, kendi adıma Unity'nin en mantıklı bulduğum özelliği diyebilirim. Gelin görün ki olaylar her zaman istenildiği gibi gitmiyor. Bu iki çubuğun(üst panelin ve pencerenin üst çubuğunun) zaman zaman birleşmesi sorunlar yaratıyor. Belki zamanla bu sorunlar çözülecektir fakat şimdilik pencereyi kapatmadan düzelmeyen sorunlara neden olabiliyor.
Üst panelin değişmesiyle beraber elbette yukarıdaki menüler de değişmiş. Alışık olduğumuz menüler yerine bir tek Ubuntu logosu ile ulaşabildiğimiz yeni bir menü eklenmiş. Bu simgeye tıkladığımızda ise eskisinden farklı olarak tüm ekranı kaplayan bir menü açılıyor. Bu menünün arama sistemi ile istediğimiz programı kolayca bulabiliyoruz, ayrıca sistem ayarlarını da sağ üstteki kapatma menüsünün içine taşımışlar. Yeni menü düzeninin GNOME'un klasik menü düzenine göre daha kötü olduğunu söylemeyeceğim ama eskiden kullandığım “Ağ Bağlantısı(Network Connection)” özelliğini bulamadım. Bununla bir sunucuya sftp ile bağlanıp Nautilus ile görüntüleyebiliyorduk fakat Ubuntu 11.04'te bunu eski yollarla yapmak mümkün değil. Bu bile bazen eski sürümlere özlem duymamıza neden olabiliyor. :)
Eski üst paneldeki Uygulamalar(Applications) ve Yerler(Places) tuşları artık sol panelde bizim eklediğimiz simgelerin en altında bulunuyor. Bu şekilde bu menülere de eskisi gibi kolayca ulaşabiliyoruz ama yukarda da dediğim gibi içerikleri tam olarak eskisi gibi değil. Sol panelde çöp kutusu ve masaüstü çalışma alanlarını değiştiren tuşlar da bulunuyor.
Ubuntu 11.04, çoklu masaüstü konusunda da önceki sürümleri aratıyor. Öncelikle artık bir masaüstünden diğerine geçmek eskisi kadar kolay değil. Sol menünün üstüne gidip masaüstü değiştirme tuşuna basmak yeterli olmuyor. Bu tuşa bastıktan sonra mevcut masaüstleri tüm ekrana sığdırılarak birinin üstüne tıklamanız bekleniyor. Eğer hiçbirine tıklamaz ve tekrar masaüstü değiştirme tuşuna basarsak en son kaldığımız masaüstüne dönüyor. Eskiden sağ alttaki çoklu masaüstü simgelerine tıklayarak kolayca istediğimiz masaüstüne gidebiliyorduk. Aslında Unity ile gelen yeni masaüstü düzeninde çoklu masaüstüne eskisi kadar ihtiyaç duyulmuyor çünkü çalışan programların simgeleri zaten fazladan yer kaplamıyor. Ayrıca soldaki paneliniz çok dolmuş bile olsa farklı bir masaüstüne geçerek yeni bir panelle çalışamıyorsunuz. Yani soldaki panel tüm masaüstlerinde aynı kalıyor, bu da çoklu masaüstü düzeninin eskisi kadar verimli olmasını engelliyor. Eskisine göre iyi olan bir özelliğini söylemek gerekirse, bir pencereyi farklı masaüstüne taşımak artık daha kolay. Tüm masaüstleri ekrana geldiğinde istediğiniz pencereyi diğerine kolayca taşıyabiliyorsunuz.
Yeni masaüstü arayüzü dışında da yeniliklerle geldi Ubuntu 11.04. Eskiden varsayılan olarak gelen müzik çalar Rhythmbox yerine Banshee kullanılıyor. Banshee'yi çalıştırmak için sadece ses ayarı tuşunun altında oynat(play) tuşuna basmak yeterli olduğu için 11.04'te Rhythmbox'ı hiç kullanmadım. Bu nedenle Banshee'nin zaman zaman durduk yerde kapanmasının nedeni bu programın hatası mı yoksa Ubuntu 11.04'ün genel hatalarından biri mi henüz bilmiyorum. Onun dışında bu tercihin kötü bir yönünü görmediğimi söyleyebilirim.
Bir başka büyük değişiklik ise OpenOffice yerine LibreOffice'in getirilmiş olması. Ubuntu 11.04'te bulunan Office menülerinde OpenOffice ve Microsoft Office'ten alışık olduğumuz “Word” ismi yerine “Writer” görünce şaşırmış da olsam bugüne kadar hiçbir sorun yaşamadığım tek yenilik olduğu için çok memnunum.
Varsayılan web tarayıcısı olarak ise Firefox 4 kullanılıyor 11.04'te. Ubuntu 10.10'da kullanılan Linux Kernel 2.6.35 ise 2.6.38 sürümüne yükseltilmiş. Yani 11.04'ün ortalama performansının 10.10'dan daha iyi olduğu söylenebilir. Son olarak masaüstünü gösteren bir tuşun bu sürümde bulunmamasını çok büyük talihsizlik olarak nitelendiriyorum. Her ne kadar bunun için klavyede bir kısayol atayabilsek de daha kolay bir yol eklenmeli diye düşünüyorum.
Kısaca özetlemek gerekirse Ubuntu 11.04'teki yenilikler genel olarak masaüstü arayüzünün Unity olarak değiştirilmesi, varsayılan müzik çaların Banshee ile, varsayılan ofis programının ise LibreOffice ile değiştirilmesi ve kernel güncellemesi. Unity haricinde kullanıcıların alışmakta zorlanacağı bir değişiklik olmasa da Unity başlı başına olduça büyük bir değişiklik. Bu nedenle çoğu Ubuntu kullanıcısı 11.04'ü kullanmaya başladığında bayağı tepki gösterdi, bunun bir nedeni de Unity ile Ubuntu'nun eski istikrarlı, kararlı halinin yok olması. Ubuntu'nun sık sık hatalarla karşılaşılan bir hal alması 11.04'ün oldukça itici olmasına neden oldu diyebiliriz.
Benim bu konudaki fikrim ise yukarda anlattıklarıma rağmen çok farklı. Her ne kadar eski kararlı sürümlerine oranla daha kötü ve kullanımı alışılmışın dışında da olsa Ubuntu'nun bu değişimini olumlu buluyorum. Hiçbir değişimin kolay olmadığı gibi bu süreç da sancılı olacaktır. Bu aralar çıkan GNOME 3 de aynı şekilde GNOME 2'nin kararlılığından çok uzak. Fakat bu yeniliklerin ilerleyen zamanlarda Linux/GNU dağıtımlarının daha kullanılabilir ve tercih edilir hale gelmesini sağlayacak değişiklikler olduğunu düşünüyorum. Elbette zamanla mevcut hatalar giderilecek ve Ubuntu insanların beğenisini tekrardan kazanacaktır. Yeni bir Ubuntu sürümünde tekrar görüşmek üzere.