genel bilgilerden ve de RPM ve DEB yapılarından bahsetmiştik. Bu bölümde ise depo sistemlerinden ve de konsolu kullanarak temel Linux sistemlerinde nasıl program kurulduğunu-kaldırıldığını göreceğiz. İlk olarak depo sistemlerinden bahsedelim.

Depo denilen sistemler adı üzerinde program depolarıdır. Çeşitli dağıtımların ya da üçüncü farklı bir kaynağın oluşturduğu bir program deposudur aslında. Bu depo sistemin kolaylığı neredeyse bütün programların bir arada bulunması ve böylece de bütün programlara tek elden daha kolay ulaşmamızdır. Depolar konusunda biraz daha ayrıntıya girersek DEB ve RPM uzantılı paketler farklı depo sistemleri kullanırlar. Aslında temel yapı aynıdır ama sadece kullandıkları programlar farklıdır. DEB için sistemimizde apt-get programının kurulu olması lazımdır ama zaten güncel bir Debian tabanlı dağıtımda bu program, sistemle beraber gelmektedir. Synaptic denen program ise depo ekleme olsun sistemi güncelleme olsun işimizi kat kat kolaylaştırır. O da sistemle beraber gelir ama gelmezse de internetten bulup yüklemek, programları kurmak için işimizi daha da kolaylaştıracaktır. RPM tarafında ise sadece kullanılan programlar faklıdır. yast, yum, ‘smart’ vb. yapılar, DEB tabanlı sistemlerdeki ‘synaptic’in yaptığı işi görürler. Temel olarak yapacağımız tek iş bu programlara girerek depo ekle bölümünden, dağıtımın resmi sitesinde verilen veya internette bulduğumuz güvenilir depoları eklemektir. Bu depolarda ortalama olarak 20.000’lere varan sayıda paket bulunur. Depolara girip yapacağımız tek şey sadece kuracağımız programın yanına bir “tik” koymak ve uygula deyip çıkmak. Siz diğer işlemlerinizi yaparken o da internette üzerinden programları bulacak, yükleyecek ve sisteminize kuracaktır. Bu işlemde tek yapmanız gereken bir internet bağlantısına sahip olmak. Eğer internet bağlantınız yoksa bu sizin için iyi bir çözüm olmayabilir. Bu durumda yapacağınız tek şey depo ekle bölümünden kurulum cd’nizi seçmektir. Böylece hiç olmazsa kurulum cd’nizi bilgisayarınıza takarak oradaki programlardan yararlanabilirsiniz.

Şimdi de sıra geldi Pardus’un depo sistemine. Pardus ‘Pisi’ (Packages Installed Successfully as Intended) adı verilen bir depo sistemine sahiptir. ‘Pisi’ denen depo sisteminde, pardus.org.tr‘de de bulabileceğimiz .xml uzantılı linklerin depoya eklenmesinden oluşur. Bu linkleri depoya ekledikten sonra yine aynı ‘yanına tik koy-uygula’ mantığıyla sayısı binlere varan paketleri sistemimize sorunsuzca kurabiliriz. İşte depo sistemi budur ve bu depolardan nasıl program yükleyip sistemimizi nasıl update edeceğimizi öğrendik. Şimdi ise sırada konsolumuzu kullanarak bu işlemleri nasıl yapacağımıza geldi.

Konsoldan program kurmak en zahmetli yöntem olmasıyla birlikte eski kullanıcıların aslında en zevk aldığı yöntemdir. En genel olarak, kaynak kodu şeklinde dağıtılan dosyaların kurulması için kullanılır. Arşivlenmiş kaynak kodları konsoldan şu şekilde derlenir: Önce ‘root’ haklarını alıp arşivin olduğu klasöre ‘cd klasörismi’ komutuyla girildikten sonra: tar -xvzf dosya adı.tar.gz komutu verip arşivin klasöre açılmasını sağlamak. Daha sonra ise klasörün içine girip bu sefer de: ./configure komutu veriyoruz. Bu komut programın çalışması için gerekli kütüphanelerin ve bileşenlerin sistemde yüklü olup olmadığını kontrol etmek içindir. Bu bölümü de atladıktan sonra derleme işine geçebiliriz. Konsoldan: bileşenleri kontrol etmek ve yükleme öncesi gerekli ayar ve optimizasyonları yapmak için: make komutu vererek derlemeye geçiyoruz. Bu komutu verdikten sonra derleme işi dosyanın büyüklüğüne göre değişebilir. Bu kısmı da bitirdikten sonra sıra geldi derlenmiş dosyayı sistemimize yüklemeye. make install komutu vererek bu işi de bitiriyoruz. Eğer herhangi bir hata almadıysak program sorunsuzca sistemimize yüklenmiş demektir. Programı çalıştırmak için ise konsoldan programın ismini yazıyoruz ya da ‘/usr/bin’ içine girip (/usr/local/ veya /home/kullanıcı adı veya daha başka bir yer de olabilir) doğru klasörü bulup bir kısayol atıyoruz masaüstüne.

Konsolu kullanarak kaynak kodundan program derleyip program kurmayı öğrendikten sonra sıra geldi .deb ve .rpm paketlerini kurmaya. İlk olarak ‘.rpm’leri anlatalım. Yine ‘root’ haklarını alıp dosyamızın bulunduğu dizine geldikten sonra: rpm -i paketismi.rpm diyerek programımızı sistemimize kuruyoruz. Programı sorgulamak için: rpm -q programı kaldırmak için; rpm -e paketismi.rpm güncellemek için ise; rpm -Uvh paketismi.rpm komutları kullanılır. Ayrıca;

rpm -verify //bir paketin doğru olarak yüklendiğini onaylar
–nodeps //hiçbir bağımlılık kontrolü yapmadan yükler
–force //çakışmalara rağmen kurulum işlemini zorla gerçekleştirir
–percent //kurulum sırasında paket yüzde miktarını gösterir
–test //kurulumu test eder, yüklemez, sadece çakışmaları kontrol eder
-h //paket yüklenirken # sembollerini görüntüler.
rpm -qa //bütün paketleri sorgular
rpm -qR //bu paketin bağımlılığı olan paketleri listeler
rpm -qi //bütün paket bilgilerini görüntüler
rpm -ql //paketteki dosyaları listeler
rpm -qd //sadece paketteki dokümantasyon dosyalarını listeler
rpm -qc //sadece paketteki konfigürasyon dosyalarını listeler

komutlarını veriyoruz. Tabi ‘.rpm’ paketlerini kurarken paket bağımlılığı sorunlarını aşmış olmamız gerekmektedir. Eğer internete bağlıysak zaten otomatik olarak bağlı paketleri sistemimiz bulur ve yükler. Eğer sürekli bir bağlantımız yoksa bağımlılık gerektiren paketleri de bulup teker teker sistemimize kurmamız gerekmektedir.

Şimdi sıra geldi DEB paketlerine. İnternetten indirdiğimiz veya kurulum medyaları ile gelen ya da başka kaynaklardan bulduğumuz DEB paketlerini kurmak için ilk önce yine ‘root’ olup dosyanın bulunduğu dizine gitmemiz gerekmektedir. Bunlar tam olarak yapıldıktan sonra: dpkg -i paketismi.deb komutu vererek programı sistemimize kuruyoruz. Eğer bağımlılık sorunları yüzünden kuramazsanız bozuk paket olarak sisteminizde duracaktır. Temizlemek için yine ‘root’ olarak: apt-get -f install komutu ile bozuk paketi temizliyoruz ya da eğer bağımlılıkları sistemde mevcutsa otomatik bağımlılık paketlerini yükleyip düzeltiyoruz.

Ayrıca bir de ek olarak Slackware dağıtımının kendine has olan ‘.tgz’ paketlerinin kurulumuna geldik. Yine ‘root’ haklarını alıp dosyanın bulunduğu dizine geldikten sonra: installpkg dosyaismi.tgz komutu ile kurup, removepkg dosyaismi ile kaldırıp, upgradepkg dosyaismi.tgz komutu ile ise programımızı güncelliyoruz.

Konsoldan program kurmak işte bu kadar. Depolardan ve konsoldan nasıl program kurulduğunu anlattık ve de sonuç olarak Linux ile ilgili bir yanılgıyı daha yıktık. Yazımızın üçüncü ve son bölümü olacak olan Haziran ayı yazımızda ise daha ileri seviye kullanıcılara dönük sistemlerden bahsedeceğiz. Şimdi soruyorum ki Linux’ta program kurmak zor mu? Kurmak aşağı yukarı Windows’taki gibi ama gelgelelim gerekli programları bulma kolaylığına. Bu alanda Linux, Windows’a açık ara fark atmış durumdadır.