Herkese merhabalar,

Bu ay sizlere müzikle içiçe yaşayanların ilgi gösterebileceği bir konudan bahsedeceğim, bir müzik codec'i.. FLAC, adından da anlaşılabileceği gibi 'kayıp bulunmayan bir ses codec'i.. Temelde Zip dosya formatına benzer bir şekilde çalışmaktadır ama FLAC, Zip'ten daha iyi bir sıkıştırma algoritmasına sahiptir, çünkü müzik için özelleşmiştir, ve FLAC dosyalarını destekleyen medya oynatıcılarından MP3 çalar gibi dinleyebilirsiniz.. (Desteklenen medya çeşitleri için flac projesinin sitesindeki desteklenen donanımlar bağlantısına göz atabilirsiniz..)

FLAC, burada gösterildiği üzere türdeşleri içinde en hızlı ve en çok desteklenen kayıpsız ses codec'i gibi durmaktadır. Ayrıca yine türdeşleri arasında özel mülkiyet olmayan, patentler tarafından ipoteklenmemiş, iyi bir açık-kaynak referans uygulamasına sahip, iyi belgelendirilmiş bir API'si ve formatı olan tek codec'tir..

Bunun yanında FLAC etiketlemeyi(tagging), kapak resimlerini ve hızlı aramayı(fast seeking) desteklemektedir..

Peki hangi işletim sistemlerinde kullanılabilir ve desteklenmektedir? Tabi ki Açık Kaynak kodlu olduğu için Linux işletim sistemlerinde çalışmaktadır.. Ayrıca Unix tabanlı (Linux, *BSD, Solaris, OS X, IRIX) işletim sistemlerinde, BeOS, OS/2, ve Amiga'da da çalışmaktadır.. Ve tabi ki son olarak da Windows işletim sistemlerinde de FLAC'ı kullanabilirsiniz.

Neden FLAC?

FLAC'ın içindeki “Free” kelimesi, kullanım için herhangi bir ücret ödememekten fazlasını ifade etmekte.. Bu codec formatının patent açıklaması tamamen kamuya açıktır ve herhangi bir amaç için kullanıma açıktır (bu noktada FLAC projesi FLAC şartnamesini ve sertifikanın uygunluğunu ayarlama hakkını saklı tutmaktadır, herhangi bir suç amacı için kullanılmaması gibi nedenlerle..) Yani FLAC formatı ya da bu formatın çeşitli kodlamalarla uygulan(mış/abilecek) değişik metodları herhangi bir koruyucu patent ile sınırlandırılmamıştır. Ayrıca “Free” kelimesi, FLAC'ın kaynak kodunun açık-kaynak lisanslarına uygun bir şekilde kullanılabilir, dağıtılabilir olduğunu da açıklamaktadır. FLAC, gerçek anlamda bilinen ilk Açık ve Özgür Kayıpsız Ses Formatı'dır.. (Daha fazla ayrıntı için FLAC'ın Lisans sayfasına göz atabilirsiniz..)

FLAC'ın bazı önemli özelliklerinden bahsedecek olursak:

  • Kayıpsız:Ses dosyasının kodlaması (PCM) herhangi bir kayba uğramaz, yani şifre çözümüne uğrayan(decoded) ses, kodlayıcıya(encoder) girenlerle bit-e-bit :) aynıdır. Ayrıca Orjinal ses verisinin MD5 imzasını dosya başlığında tutarak veri bütünlüğünün sağlanmasında kullanır.

  • Hızlı:Asenkronize şifre çözümü yaptığı için, türdeş codec'lere göre daha hızlı çalışmaktadır. Eşzamanlı şifre çözümü, en makul donanımda bile kolayca çalışmasını sağlayabilmektedir.

  • Donanım Desteği:Gerek wikipedia'daki FLAC sayfasında, gerekse kendi sayfasındaki bağlantıda görülebileceği üzerine geniş donanım yelpazesi tarafından desteklenmektedir.

  • Esnek İçbilgi(Metadata):FLAC'ın içbilgi(metadata) sistemi etiketlemeyi, albüm kapağını, cue table denilen albüm hakkında bilgi veren .cue dosyalarını destekleyebilmektedir. Ayrıca şu anki yapı bozulmadan yeni içbilgiler(metadatalar) oluşturulabilir.

  • Gezintilenebilir(seekable):FLAC, hızlı bir birebir örnek(sample accurate) gezintileme sunmaktadır.. (Ayrıntılı bilgi için birebir örnekleme(sample-accurate) hakkındaki şu blog'u inceleyebilirsiniz.) Bu sayede hem playback çalışmalarında hem de müzik üzerinde oynama yapabilmek, üzerinde değişiklikler yapmak için idealdir..

  • Gerçek zamanlı veri akışını destekleme(Streamable):Her FLAC çerçevesi o çerçevenin şifre çözümü(decode) için yeterli veri içermektedir. Bir önceki ya da bir sonraki çerçeveye ihtiyaç duymaz bu işlem esnasında.. Ufak parçalara bölünmüş şeklinde de düşünebilirsiniz. FLAC, çerçeveleme sayesinde veri akışının ortasından veri alımını minimum bir gecikmeyle şifre çözücülere(decoder) ulaştırabilen senkronize kodlar ve CRC'ler kullanmaktadır.(MPEG ve benzeri diğer formatlar gibi.)

  • Arşivlemeye Uygunluk:FLAC , açık bir formattır ve eğer sonraları dosyanızı başka formatlara çevirmek istiyorsanız, herhangi bir üretim kaybına neden olmaz. Ayrıca CRC'ler ve MD5 imzaları dışında, FLAC'ın şifreleme işlemine paralel olarak, bütün dosyanın bulunduğu şifrelenmiş veri akışını çözümleyip, diğer sonuçla karşılaştırma seçeneği de bulunmaktadır. Bu işlem esnasında bir uyuşmazlık olursa hata veriyor.

  • CD arşivlemeye Müsaitlik:FLAC'ın "Cue sheet", yani CD'nin içindekileri, parçaların uzunluklarını gösteren bir içbilgi(metadata) bloğu vardır. Bu sayede herhangi bir CD'nizi bilgisayarınıza aktarabilirsiniz. Sonra da Cue sayfası sayesinde tek bir dosyaya şifrelenmiş(encode) bir dosyanın içindeki parçaları, o parçalar hakkındaki bilgileri öğrenebilirsiniz. Tek bir dosya olduğu için parçalar arasında bekleme ya da bir kesintiyle karşılaşmazsınız. Sonraları, eğer CD'niz hasar gördüyse, FLAC dosyasını aynı şekilde CD'ye çekip, cue dosyasını da CD'ye aktarıp hasar görmemiş bir kopyasına sahip olabilirsiniz.

  • Hatalara Dirençli:Parça parça(yani çerçeve çerçeve) veri akışı sağladığı için herhangi bir hata oluştuğunda, bu sadece ufak bir kısmı etkileyeceğinden, diğer kayıpsız codec'lerle karşılaştırınca çok büyük bir avantaj sağlamaktadır. Çünkü diğer türdeşlerinde olabilecek hatalar, veri akışının daha büyük bir kısmını etkilemektedir.

Peki hangi oynatıcıları kullanabilirim FLAC codecli müzik dosyalarını çalmak için?

FLAC'ın güzel bir belgelendirmesi olduğunu söylemiştik.. bu belgelendirme altında bulunan Using FLAC - FLAC'ı kullanmak adlı sayfada Windows, Mac OS X ve Linux, BSD ve diğer Unix türevleri için hangi programları kullanarak FLAC ile ilgili işlemleri yapabileceğiniz anlatılmış.. Bir kaç örnek vermek gerekirse:

Windowsta

  • FLAC dosyalarını çalmak istiyorsanız
    1. Windows Media Player(WMP): Her ne kadar Windows işi zorlaştırsa da bu blog girdisindeki açıklamaları takip ederek WMP'nin FLAC çalmasını sağlayabilirsiniz.
    2. Winamp: 5.31 sürümünden itibaren Full versiyonunu(Lite'ı değil) indirirseniz, direk çalmanızı sağlıyor.
    3. Mediamonkey: Direk çalıyor.
    4. dbPowerAMP Audio Player:<a ref="http://www.dbpoweramp.com/codec-central-flac.htm" onclick="window.open(this.href); return false;">Flac eklentisini</a> kurun.
  • Peki CD kayıtlarını nasıl FLAC'a çevirebiliriz?
    1. Winamp: 5.31 sürümünden itibaren Full versiyonunu(Lite'ı değil) indirirseniz, bu çevrimi sağlıyor.
    2. dbPowerAMP Audio Player:<a ref="http://www.dbpoweramp.com/codec-central-flac.htm" onclick="window.open(this.href); return false;">Flac eklentisini</a> kurun.

  • Ya FLAC dosyalarını CD'ye çekmek?

  1. dbPowerAMP Audio Player:<a ref="http://www.dbpoweramp.com/codec-central-flac.htm" onclick="window.open(this.href); return false;">Flac eklentisini</a> kurun.

  2. Burrrn: Direk FLAC dosyaları şeklinde CD'ye çekmenizi sağlar.

  • Eğer değişik formatlarda müzik dosyalarını FLAC'a, ya da FLAC'ı değişik formatlara çevirmek istiyorsanız:
    1. Winamp: 5.31 sürümünden itibaren Full versiyonunu(Lite'ı değil) indirirseniz, bu çevrimi sağlıyor.
    2. dbPowerAMP Audio Player:<a ref="http://www.dbpoweramp.com/codec-central-flac.htm" onclick="window.open(this.href); return false;">Flac eklentisini</a> kurun.
    3. FLAC'larda etiketleme yapabilmek içinse mp3tag..
    4. Foobar2000: Direk FLAC çevrimini destekleyen çok yararlı bir program..
    5. Mediamonkey

Mac OS X'te

iTunes kullanarak?? ne yazık ki iTunes, dizaynından dolayı FLAC geliştiricileri tarafından FLAC desteği eklenememekte.. FLAC'ın resmi sitesinde bu konuyla ilgili Apple'a FLAC'ı desteklemesi için çağrıda bulunun gibi bir link de yer almakta..

FLAC dosyalarını çalmak için Cog, MacAmp Lite X, Play, Songbird, VLC gibi popüler programları kullanabilirsiniz.. CD'leri FLAC codecli dosyalara çevirmek içinse Roxio'nun Toast 7 Titanium programını kullanabilirsiniz. Ayrıca Max da bir alternatif olarak mümkün. FLAC dosyalarından müzik CD'si oluşturmak içinse yukarıda örnek verdiğimiz Toast 7 Titanium programını kullanabilirsiniz.. Aynı programla ses dosyası türlerini birbirine çevirebilirsiniz de.. etiketleme işlemleri için MediaRage kullanılabilir.

Unix Türevlerinde(Linux, *BSD)

AlsaPlayer, Mplayer, VLC, XMMS, Xine, XMCD gibi programları, uygulamaları işletim sisteminize yükleyerek FLAC dosyalarını çalabilirsiniz.. Örnek verirsek KDE'nin popüler müzik oynatıcısı AmaroK, Xine motorunu kullanarak FLAC dosyalarını çalmayı desteklemektedir.

CD'lerinizi FLAC formatında bilgisayarınıza kaydetmek istiyorsanız Grip'i kullanabilirsiniz. Grip programını FLAC için configure etmek istiyorsanız bu linkteki başlık yardımcı olacaktır. Ayrıca Pardus Topluluk Sitesi olan “Özgürlük için” sitesindeki Ogg formatındaki kayıt adlı yazıda FLAC'ı koyarak aynı işlemleri yaparsanız KAudioCreator programıyla, aynı dönüşümü gerçekleştirmiş olursunuz..

CD'ye FLAC dosyalarını yazmak içinse K3B gibi popüler CD/DVD yakma programlarını kullanabilirsiniz..

FLAC'ın diğer codeclerle arasındaki farkı algılayabilmek için en az 10 Wattlık hoparlörlere medya oynatıcınızı bağlayarak kalitesini diğer codeclerle karşılaştırın. Müzik kulağınız olduğunu düşünüyorsanız bu farktan mutluluk duyacaksınız :)