Giriş

Bu ay sizlerle Arch Linux(Kısaca Arch) GNU/Linux dağıtımının internet bağlantısıyla (kablolu bağlantı) kurulumunu inceleyeceğiz, ancak kuruluma geçmeden Arch Linux'u bilmeyenler için biraz bilgi vereceğim. Arch Linux 2002 yılında ortaya çıkmış ve son zamanlarda Slackware, Debian ve Ubuntu gibi büyük GNU/Linux dağıtımları arasında yer edinebilmiştir. Arch, GNU/Linux dünyasına yeni girenler için biraz korkutucu olabilse de, paket yazılım sistemiyle ve sade(minimalist) tasarımıyla kurulum sürecinin sıkıntılarını telafi ediyor.

Arch'ta yazılımlar, dağıtımın kurucusu Judd Vinet tarafından, C dilinde yazılmış 'pacman' adlı bir programla idare edilir. Pacman ile kullanıcılar, geniş Arch yazılım depolarından (Repository) yaygın kullanımlı Linux yazılımlarını yükleyebilir, silebilir ve güncel tutabilir, tabii ki yazılım bağımlılıklarını (Dependencies) bozmadan. Güncellikten bahsetmişken, Pacman ile Arch kullanıcıları tek bir komutla(pacman -Syu) bütün işletim sistemini güncelleyebilir. Arch'çıların 'Rolling Release' adını verdiği sürekli güncel yazılım felsefesi sayesinde, kullanıcılar bir sonraki Arch dağıtımını beklemeden, internet bağlantısı üzerinden sistemin güncelliğini koruyabilir.

Arch çoğu yerde minimalist bir dağıtım olarak nitelendirilir. Bunun nedeni, Arch'ı bilgisayarınıza kurduğunuzda yanlızca Linux çekirdeğinin(Kernel) ve temel GNU bileşenlerinin yüklenmesidir. Arch'ın bu yapısı, bilgisayarınıza kullanmayacağınız(gereksiz) yazılımların yüklenmesini engeller, tabii tam anlamıyla istenilen biçimde çalışan bir sistem kurma süresini de bir hayli arttırır.

Buraya dikkat edin! Kablosuz internet kullanan kullanıcılar 'netinstall' yerine 'core' iso'larıyla kurulum yapabilir ancak bu yazıda maalesef 'core' kurulumu anlatılmıyor.

Kurulum Aracının Hazırlanması

Türkiyedeki okurlar http://ftp.linux.org.tr/archlinux/iso/ adresinden arch linux iso'sunu edinebilir. Diğer bölgelerdeki okurlar http://www.archlinux.org/download/ adresindeki linklerden ya da torrent yoluyla iso'yu yükleyebilir. Bu noktada önemli olan, bilgisayarınızın 32 bit mi yoksa 64 bit mi oldugunu bilmeniz ve ona göre x86_64(64bit) ya da i686(32bit) uyumlu iso'yu yüklemenizdir. Bu yazıda 32 bit'lik 'netinstall' iso'sunu anlatacağım ancak diğerleri pek değişiklik göstermeyecektir.

Arch Linux iso'sunu edindikten sonra bunu CD/DVD veya USB belleğe yazmamız gerekmekte. *nix kullanıcıları dd komutundan yararlanarak 512MB bir USB belleğe hızlıca yazabilir. Diğer sistemleri kullanan kullanıcılar ise, iso'yu Nero gibi bir yazılımla CD'ye yazabilir, ancak CD'ye iso'nun kendisinin değil de içindekilerinin yazılması önemlidir, yoksa CD'yi takdığınızda kurulum ekranını göremezsiniz.

Kurulum Ekranı

Iso'lu aracınızı(CD/DVD/USB) bilgisayarınıza takıp yeniden başlattığınızda yukarıdaki ekranı göreceksiniz. Buradan 'Boot Arch Linux' u seçip sistemin yüklenmesini bekleyin.

Yükleme tamamlandıktan sonra karşınıza çıkan giriş(login) ekranından root olarak giriş yapın. İngilizce klavye kullanmayan kullanıcılar km komutuyla Türkçe(ya da diğer dillerde) klavye tuşları ve farklı yazı tipleri seçebilir. Kuruluma geçmeye hazırsanız, /arch/setup komutuyla kurulum programını çalıştırın. Karşınıza bilgilendirme mesajı gelince 'OK' i Enter tuşuyla seçin.

İnternet ve Tarih/Zaman Ayarları

Kurulum menüsünden 'Select Sources' ı seçin ve 'net' seçeneğinden 'Setup Network' bölümüne geçin, burada internet bağlantınıza göre ayar yapmalısınız. Örneğin, statik bir IP üzerinden internete bağlanıyorsanız (işyeri, okul gibi ortamlarda geçerli olabilir) dhcp kullanmadan bağlantı ayarlarını kendiniz girmelisiniz. Bağlantı kurduktan sonra 'Choose Mirror' seçeneğinden paket sunucusunu(server) seçmeniz gerekli. Burada yine bulunduğunuz bölgeye göre sunucu(Türkiye için linux.org.tr) seçmenizi öneririm, yoksa yükleme gereğinden uzun sürebilir. Sunucu seçimini tamamlayıp ana menüye geri dönün, tarih/zaman ayarlarına geçiyoruz...

Yine bulunduğunuz bölgeye göre seçimler yaparak (Türkiye için Europe-Istanbul) önerilenler doğrultusunda ilerleyin ve sonra ana menüden 'Prepare Hard Drive(s)' kısmına geçin.

Bölüntü Ayarları

Eğer bir diskin tamamını Arch Linux'a ayıracaksanız, ilk seçeneği kullanarak bu aşamayı ve dosya sistemi ayarları yapma aşamasını, önerilenler doğrultusunda, hızlıca geçebilirsiniz. Eğer Arch Linux'u Başka bir işletim sisteminin yanına kurmak istiyorsanız ya da yedekleme için partisyon(lar) kullanıyorsanız, partisyonlamayı kendiniz yapmalısınız.

Burada '/boot' için yaklaşık 256 MB'lık bir 'Bootable linux' partisyonu, 512-2048MB arası bir 'swap' ve en az 4GB'lik bir 'linux' root partisyonu ayırmanızı tavsiye ederim. Partisyon ayırırken diğer(kullanacağınız) partisyonlara dikkat etmelisiniz, burada yapacağınız değişiklikler bilgisayarınızdaki diğer sistemleri etkiler, bilgilerinizi kaybedebilirsiniz. Ayrıca partisyonlamayı tamamladıktan sonra nerelerde hangi partisyonların olduğunu not etmeniz faydalı olacaktır(örneğin, root → sda3 gibi), bir sonraki aşamada bu bilgileri kullanacağız...

Bölümlendirme sonunda bilgisayarınızda yukardakine benzer bir görüntü olacaktır, her şey tamamsa 'Write' ve sonra 'Quit' seçeneğine basıp devam edin.

Dosya Sistemi Ayarları

Şimdi sıra 'Prepare Hard Drive' menüsündeki üçüncü seçenekle, yani 'Manually configure block devices, filesystems and mountpoints' ile, dosya sistemi ayarlarını yapmakta. Karşınıza çıkan üç seçenekten birincisini yani 'dev' seçeneğiyle ayarlarınızı yapmaya başlayın.

Burada partisyonlarınıza yükleme noktaları ve dosya sistemleri atayacağız. 'boot' için ayırdığınız bölüntüyü (yukarıdaki örnek partisyon tablosunda sda1) seçin ve sırasıyla 'Select filesystem' menüsünden 'ext2' yi, 'Select the mountpoint' menüsünden '/boot' u seçip sonraki ayarları boş bırakın. 'swap' için(örnekte sda2) 'Select filesystem' menüsünden 'swap'ı seçip diğerlerini boş bırakın. Son olarak 'root' partisyonu için 'ext2', sonra '/' seçeneğini işaretleyin ve diğerlerini boş bırakın.

Yaptığınız işlemler sonunda resimdekine benzer bir tablo göreceksiniz, burdan devam etmek için 'DONE' seçeneğine basıp işlemlerin yapılmasını bekleyin. (Partisyonların boyutlarına göre bu işlemler 5-20 dakika sürebilir)

Bu arada, boş bırakdığımız yerler gelişmiş ayarlar içindir, bunları ileri seviyedeki okurlarımız kurcalıyabilir, şifreleme ve açılış seçenekleri gibi ince ayarlar yapabilir.

Paketlerin Seçimi ve Yüklenmesi

Ana menüye döndükten sonra 'Select Packages' kısmına girip hızlıca seçenekleri atlayın(Enter'a basarak) çünkü varsayılan paketler dışındakileri kurulumdan sonra yükleyeceğiz.

Paket seçiminden sonra 'Install Packages' kısmına geliyoruz ve paketlerin internetten yüklenip kurulmalarını bekleyin. (Bu sırada ekran kararırsa 'Alt' tuşuyla ekranı tekrar aydınlatabilirsiniz) Kurulum tamamlandıktan sonra sistem ayarlarına geçebiliriz...

Sistem Ayarları ve GRUB

Sistem ayarları(Configure System) menüsüne girdiğimizde size internet ayarlarının korunmasını isteyip istemediğiniz sorulabilir, kabul edip ilerleyin.

Yine menuye girmeden kurulum size üç tane editör programı sunacak ve ayarınızı burada seçeceğiniz editör ile yapacaksınız. Bildiğiniz bir editör varsa aralarında, onu seçin, yoksa 'nano' kolay kullanımlı bir editördür, onu tavsiye ederim. Ayarlar menüsünde bizim için önemli olan 'Set unix password' seçeneği, buradan unutmayacağınız bir parolayi, iki kere girin, diğer ayarları yine geçerek 'Done' a basın.

GRUB bilgisayarların açılışta, kurulu işletim sistemlerini bulabilmesini ve yükleyebilmesini sağlayan bir yazılımdır. Bu yazılımı yüklemek ve ayarlarını yapmak için ana menüden, 'Install Bootloader' menüsüne girip, grub'ı seçin. Çeşitli bilgilendirme mesajlarından sonra grub'ın ayarlarının bulunduğu '/boot/grub/menu.lst' dosyası seçtiğiniz editörde açılacak (bizim durumumuzda 'nano'). Bilgisayarda başka işletim sistemleri bulunuyorsa onların partisyonlarını bu dosyaya girmeniz gerekir. Örneğin sda4 partisyonunda Windows yüklü ise dosyanın sonundaki kısmı aşağıdaki gibi değiştirmeniz gerekir.

Ayarlarımızı bitirdikten sonra kaydetmek için ctrl-o tuşlarına basıp Enter'a basın, ctrl-x ile nanodan çıkın. Sonraki aşamada kurulum programı GRUB'ı nereye yüklemek istediğinizi soracak, burada 'boot' partisyonunu değil, partisyonunun bulunduğu diski seçin(örnekte 'sda' ) yoksa bilgisayarınız doğru açılmaz, kurulumu baştan yapmanız gerekir.

Yeni Arch Kurulumunuz

Artık kurulum tamam! Ana menüdeki son seçenek ile kurulum programından çıkın, komut satırına reboot komutunu girin ve varsa kurulum CD'sini çıkartın. Bilgisayar tekrar açıldığında karşımıza mavi bir GRUB menüsü çıkacak oradan baştaki Arch Linux'u seçin ve sistemi başlatın. Linux çekirdeği yüklendikten sonra karşınıza Arch'ın ünlü giriş ekranı gelecek, buradan root hesabına kurulumda atadığınız parolayla giriş yapabilirsiniz.

Görsel Arayüz

Arch girişte bahsettiğim gibi minimal bir işletim sistemi olduğu için hiçbir görsel arayüze baştan sahip değil, ancak pacman parmaklarımızın ucunda. Ben bu yazıda 'lxde' adlı masaüstünü arayüzünü yüklenmesini göstereceğim ancak kde, gnome gibi arayüzler de yükleyebilirsiniz. Sırayla;

pacman-db-upgrade
pacman -Syy
pacman -S xorg-server xorg-xinit xorg-utils xorg-server-utils
pacman -S xorg-twm xorg-xclock xterm
pacman -S xf86-video-savage
pacman -S opera
pacman -S dbus
pacman -S gamin
pacman -S lxde

komutlarını girdikten sonra nano /etc/rc.conf komutuyla Arch'ın genel ayarlarının yapıldığı rc.conf dosyasını açın ve DEAMONS kısmını resimdeki gibi değiştirin. Ctrl-o, ctrl-x komutlarıyla dosyayı kaydedip çıktıktan sonra reboot ile sistemi yeniden başlatın(dbus hizmet programının çalışması için). Arch yüklendiğinde giriş yapıp, xinit /usr/bin/startlxde komutunu girin ve artık görsel bir masaüstüne sahipsiniz! Sol-alttaki menüden lxTerminal ile komut girebilir, opera'yla internette sörf yapabilirsiniz.

Arch Linux sisteminizi kendiniz keşfetmeye hazırsınız, sevdiğiniz programları pacman -Ss komutuyla arayıp yükleyebilir, takıldığınız yerde 'archwiki'den türkçe bilgi edinebilirsiniz.

Faydalı Linkler

Kaynaklar